Wprowadzenie
W dniu 20 maja 2019 r. przyjęta została dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów (dalej jako: „Dyrektywa”). Wprowadzone zostaną zmiany w zakresie ochrony praw konsumentów, co w konsekwencji spowoduje nałożenie kolejnych obowiązków na przedsiębiorców. Zgodnie z brzmieniem Dyrektywy, jej celem jest przyczynienie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i zapewnienie przy tym wysokiego poziomu ochrony konsumentów poprzez ustanowienie wspólnych przepisów dotyczących niektórych wymagań w odniesieniu do umów sprzedaży zwartych między sprzedawcą i konsumentem. Co więcej, posłużono się harmonizacją maksymalną, w związku z czym państwa członkowskie nie będą mogły ustanowić przepisów surowszych lub łagodniejszych niż te, które zostały zawarte w uchwalonej Dyrektywie.
Ustawodawca europejski pozostawił minimalny zakres decyzyjny Państwom Członkowskim, który dotyczyć będzie, m.in.:
- uregulowania wpływu przyczynienia się konsumenta do braku zgodności towaru z umową, na jego prawo do skorzystania ze środków ochrony prawnej;
- informowania konsumentów o przysługujących im prawach oraz o środkach egzekwowania tych praw;
- ustalania terminów, co do konieczności poinformowania sprzedawcy o braku zgodności towaru z umową (w celu skorzystania ze środków prawnych przysługujących konsumentowi na mocy Dyrektywy);
- możliwości wyłączenia z zakresu niniejszej Dyrektywy umów sprzedaży, których przedmiotem towarów używanych sprzedawanych na aukcjach publicznych oraz żywych zwierząt.
Kogo i kiedy obowiązują przepisy Dyrektywy?
Na wstępie należy podkreślić, że Dyrektywa ma zastosowanie do umów sprzedaży zawieranych pomiędzy konsumentem, a sprzedawcą będącym przedsiębiorcą. Za sprzedawcę uznaje się osobę fizyczną lub prawną, niezależnie od tego, czy jest to podmiot publiczny czy prywatny, która w przypadku umów objętych niniejszą Dyrektywą działa w celach związanych z działalnością handlową, gospodarczą lub rzemieślniczą tej osoby lub wykonywaniem wolnego zawodu przez tę osobę.
Zakres stosowania Dyrektywy obejmuje również umowy zawierane pomiędzy sprzedawcą a konsumentem, które dotyczą dostarczania towarów wytworzonych lub wyprodukowanych w przyszłości.
Ponadto, Dyrektywy nie stosuje się do treści lub usług cyfrowych z wyłączeniem tych treści i usług, które połączone są z towarami lub w nich się zawierają. Mowa tutaj zatem o takich treściach/usługach cyfrowych, bez których towary nie mogą pełnić swoich funkcji w sposób należyty. Przykładem takich towarów mogą być, np. telefony komórkowe, telewizory, komputery czy inteligentne lodówki. Co więcej, Dyrektywa nie obejmuje swoim zakresem nośników materialnych służących wyłącznie jako nośniki treści cyfrowych (np. płyt CD, DVD itp.)
Zmiany wprowadzone Dyrektywą
Po pierwsze, Dyrektywa wprowadza konieczność dostarczania towarów konsumentowi, które są zgodne z zawartą umową. Mowa tutaj o subiektywnych i obiektywnych wymogach zgodności. Warunki subiektywne stanowią, że towar ma spełniać wszystkie wymogi ilościowe, rodzajowe, opisowe i jakościowe, ponadto towar na nadawać się do szczególnego celu, do którego potrzebny jest konsumentowi i o którym konsument powiadomił sprzedawcę w momencie zawarcia umowy, i które sprzedawca zaakceptował. Towary muszą być dostarczane ze wszelkimi akcesoriami i instrukcjami, jak również w momencie ich dostarczenia muszą zawierać wszystkie aktualizacje. Przykładem może być sytuacja, w której sprzedawca poinformuje nas w umowie, że w opakowaniu sprzedawanego smartfona znajduje się również ładowarka. W przypadku jej braku dojdzie do niezgodności towaru z umową.
Warunki obiektywne stanowią natomiast, że: (i) towary muszą nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się tego rodzaju towarów, (ii) są co najmniej takiej samej jakości, jak próbka lub wzór, które sprzedawca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, (iii) dostarczane są wraz ze wszystkimi akcesoriami, w tym opakowaniem oraz instrukcją oraz (iv) spełniają wszystkie wymogi trwałości, funkcjonalności, kompatybilności i bezpieczeństwa jak inne towary tego samego rodzaju.
Co więcej, w przypadku towarów z elementami cyfrowymi, sprzedawca zobowiązany jest do informowania konsumentów o aktualizacjach, które są niezbędne do zachowania zgodności towaru z umową. W sytuacji, w której konsument nie zainstaluje w rozsądnym terminie aktualizacji, to sprzedawca nie będzie ponosił odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową. Za przykład można podać okresowe aktualizacje systemów operacyjnych w smartfonach, które udostępniane są przed producentów znanych nam marek. Jeżeli konsument nie dokona aktualizacji systemu i w wyniku tego nasz smartfon utraci swoje walory, to sprzedawca nie poniesie odpowiedzialności za skutki, które wystąpiły w wyniku braku aktualizacji systemu.
Po drugie, sprzedawca ponosił będzie odpowiedzialność wobec konsumenta za brak zgodności towaru z umową, który istniał w momencie dostawy towarów i który ujawnił się w ciągu dwóch lat od tego momentu. Sprzedawca będzie również odpowiadał za brak zgodności z umową treści lub usług cyfrowych, który wystąpił lub ujawnił się w ciągu dwóch lat od momentu dostawy towarów z elementami cyfrowymi.
Dyrektywa wprowadza domniemanie, że brak zgodności towaru z umową, który ujawnił się w ciągu jednego roku od momentu dostawy towarów, istniał w momencie tejże dostawy, o ile nie zostanie udowodnione inaczej.
Po trzecie, Dyrektywa wprowadza środki ochrony prawnej dla konsumentów, które są analogiczne do tych, które już funkcjonują w polskim kodeksie cywilnym. W przypadku niezgodności towaru z umową, konsument będzie mógł żądać doprowadzenia towaru do zgodności z umową, proporcjonalnego obniżenia ceny towaru, a w sytuacji, gdyby żadne z powyższych rozwiązań nie było możliwe do zrealizowania lub wiązało się z niewspółmiernie wysokimi kosztami dla sprzedawcy, konsument będzie mógł rozwiązać umowę.
Przywrócenie do stanu poprzedniego wiązać się będzie się z naprawą lub wymianą towaru. Sprzedawca będzie mógł odmówić przywrócenia stanu poprzedniego z powodów, które zostały wskazane powyżej. Dopiero w tej sytuacji konsument będzie mógł skorzystać z uprawnienia do obniżenia ceny lub rozwiązania umowy, przy czym konsumentowi nie będzie przysługiwało prawo rozwiązania umowy, jeżeli niezgodność będzie nieistotna. Istnieje zatem swojego rodzaju hierarchia środków prawnych zawartych w Dyrektywie.
Warto ponadto wskazać, że konsumentowi będzie przysługiwać prawo do wstrzymania się z zapłatą pozostałej części płatności do czasu wypełnienia przez sprzedawcę obowiązków wynikających z Dyrektywy.
Naprawa lub wymiana towaru
Naprawa lub wymiana towaru musi zostać dokonana nieodpłatnie, w rozsądnym czasie od momentu, w którym sprzedawca został poinformowany przez konsumenta o braku zgodności z umową oraz bez poważnych niedogodności dla konsumenta.
Obniżenie ceny lub rozwiązanie umowy sprzedaży
Obniżenie ceny będzie proporcjonalne do zmniejszenia wartości towarów otrzymanych przez konsumenta w porównaniu z wartością, jaką miałyby towary, gdyby były zgodne z umową.
Konsument będzie miał prawo do rozwiązania umowy sprzedaży, za pośrednictwem oświadczenia złożonego sprzedawcy, w którym poinformuje o swojej decyzji. Rozwiązanie umowy może nastąpić w całości lub w części (w przypadku, gdy brak zgodności umowy dotyczy tylko niektórych dostarczonych towarów).
Roszczenie regresowe sprzedawcy
Zgodnie z brzmieniem artykułu 18 Dyrektywy, sprzedawcy, który odpowiada za brak zgodności towaru z umową wynikający z działania lub zaniechania osoby na wcześniejszych etapach łańcucha transakcji, ma prawo do wstępowania wobec nich z roszczeniami regresowymi. Przepisy prawa krajowego określać będą m.in.: (i) do kogo sprzedawca będzie mógł skierować regres, (ii) jakie działania będzie musiał podjąć w celu wystąpienia z roszczeniem oraz (iii) jakie warunki będzie musiał spełnić.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Zgodnie z art. 24 Dyrektywy do dnia 1 lipca 2021 r. państwa członkowskie były zobowiązane do przyjęcia i publikacji stosownych przepisów, które to mają być przez nie stosowane od 1 stycznia 2022 r.
Ostateczny projekt ustawy implementującej Dyrektywę trafił na stronę Rządowego Centrum Legislacji w dniu 9 września 2021 r. Obecnie trwają konsultacje przez Komitetem do Spraw Europejskich.
Podsumowanie
Dyrektywa nie wprowadza żadnej rewolucji w obowiązujących przepisach. Nowelizację przepisów o rękojmi można w pespektywie naszego kraju odczytać jako swego rodzaju ewolucję, której zadaniem jest ujednolicenie przepisów na rynku wewnętrznym UE. Większość z uchwalonych przepisów funkcjonuje już dziś w ramach kodeksu cywilnego. Z projektu ustawy implementującej wynika jednak to, że ustawodawca w związku z dokonywaną implementacją zdecydował się na wprowadzenie do ustawy o prawach konsumenta przepisów o rękojmi, przy jednoczesnym wyłączeniu stosowania przepisów dot. rękojmi za wady znajdujących się w kodeksie cywilnym w odniesieniu do konsumentów. W obrocie prawnym zaczną zatem funkcjonować przepisy dot. „rękojmi konsumenckiej”, której uregulowania znajdziemy właśnie w ustawie o prawach konsumenta.
W związku z implementacją Dyrektywy na sprzedawców zostanie nałożony szereg nowych obowiązków. Będą oni między innymi zobowiązani do dokonania przeglądu obowiązujących ogólnych warunków umownych tak, aby zapewnić ich zgodność z nowymi przepisami. Konieczne będzie zatem zdefiniowanie choćby niezgodności towaru z umową czy towarów z elementami cyfrowymi. Sprzedawcy będą również zmuszeni do zwiększenia zakresu dostarczanych konsumentom informacji przed zawarciem umowy, czy też do rozbudowania praktyk, które pozwolą realizować obowiązki nałożone w drodze Dyrektywy. W celu realizacji powyższych obowiązków będą zmuszeni choćby do przeszkolenia swoich pracowników.
Z punktu widzenia interesów konsumentów zmiany powyższe należy ocenić pozytywnie. Wdrożenie przepisów Dyrektywy zapewni im realną ochronę prawną i pozwoli zwiększyć świadomość w zakresie nabywanych towarów czy usług. Szerszy dostęp do informacji przed zawarciem umowy pozwoli unikać ewentualnych niezgodności towarów z umową, a nowe środki ochrony prawnej przysługujące w razie braku takiej zgodności ułatwić dochodzenie praw konsumentów wynikających z zawartych umów sprzedaży.
