Zmiany w ustawie o zatorach płatniczych

Ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (dalej również jako: „ustawa antyzatorowa”) została wprowadzona do systemu prawnego w celu zwalczania nagromadzenia zadłużeń. Ministerstwo Rozwoju i Technologii przygotowało szereg zmian mających na celu zwiększenie ochrony przedsiębiorstw z sektora MŚP (mikro, małych i średnich przedsiębiorstw) przed zatorami płatniczymi. Oto najważniejsze z proponowanych zmian ujętych w projekcie, który 19 września 2022 r. wpłynął do Sejmu.

Sprawozdania o stosowanych terminach zapłaty

Projekt ustawy nowelizującej nakłada na podatników u których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro, obowiązek złożenia sprawozdania o stosowanych przez te podmioty terminach zapłaty w transakcjach handlowych w poprzednim roku kalendarzowym. Obowiązek sprawozdawczy będzie ciążył bezpośrednio na podmiocie, natomiast samej czynności przedłożenia sprawozdania będzie dokonywał w jego imieniu kierownik. Powyższa zmiana rozstrzygnie kwestie o właściwym formułowaniu pełnomocnictwa. Wcześniej przedsiębiorcy zgłaszali wątpliwości czy pełnomocnictwa do złożenia sprawozdania manager udzielał jako organ spółki czy jako członek tego organu. Ponadto, bezpośrednio na kierowniku będzie ciążyła odpowiedzialność karna (kara grzywny) za niezłożenie sprawozdania.

Resort Rozwoju i Technologii planuje również wprowadzenie innych zmian dotyczących obowiązku sprawozdawczego, polegających między innymi na:

• wydłużeniu terminu złożenia sprawozdań z dnia 31 stycznia do dnia 30 kwietnia każdego roku;
• podaniu tylko terminów umownych przy wskazywaniu świadczeń spełnionych i otrzymanych 
• przeliczaniu wartości świadczeń pieniężnych wyrażonych w walucie obcej zgodnie z średnim kursem ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski z dnia poprzedzającego dzień wpływu na konto;
• wprowadzeniu nowych włączeń podmiotowych i przedmiotowych w zakresie obowiązku sprawozdawczego:

Ograniczenia cesji

Pierwotny projekt nowelizacji ustawy antyzatorowej zakładał, że  zastrzeżenie w umowie zakazu cesji wierzytelności będzie obarczone sankcją bezwzględnej nieważności. Projekt, który ostatecznie trafił do Sejmu uwzględnia stanowisko Prokuratorii Generalnej, w którym organ wskazał na nieadekwatność sankcji i nadmierną ingerencję w swobodę umów. Wprowadzenie zakazu cesji wierzytelności będzie więc obarczone wyłącznie sankcją bezskuteczności. W stosunku do pierwotnego projektu zmianie uległ również krąg podmiotów wyłączonych spod obowiązywania projektowanego art. 9a ustawy. W konsultowanym projekcie były to wyłącznie podmioty lecznicze, obecnie wyłączenie dotyczy wszystkich podmiotów publicznych. Zakaz cesji w istocie będzie bezskuteczny jedynie pomiędzy podmiotami, wśród których istnieją dysproporcje potencjału ekonomicznego co istotnie ogranicza praktyczne zastosowanie przepisu. Co więcej, z niepokojem należy odnotować ustawowe przyzwolenie, aby podmioty publiczne działając w sferze dominium, ograniczały małym przedsiębiorcom praktyczne możliwości efektywnego zaspokojenia ich wierzytelności.

Zmiana definicji nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych – uwzględnienie tylko wymagalnych świadczeń 

Projekt uszczegóławia definicję nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych, która dotychczas nie była wystarczająco precyzyjna. W dotychczasowej praktyce ustalenie momentu spełnienia się przesłanki „pozostawania w stanie nadmiernego opóźnienia” było problematyczne, bowiem można było przyjąć dwie koncepcje: (i) wliczenia wyłącznie świadczeń wymagalnych oraz (ii) wliczenia świadczeń wymagalnych, jak również tych niewymagalnych.

W ustawie nowelizującej wskazano, że nadmierne opóźnienie ze spełnianiem świadczeń pieniężnych będzie miało miejsce w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości wymagalnych świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez ten podmiot wynosi co najmniej 2 000 000 złotych. Przy uwzględnianiu skali opóźnienia, nie będą jednak uwzględniane świadczenia wymagalne, których termin spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania w sprawie nadmiernego opóźnieni, transakcje wewnątrz grupy kapitałowej i transakcje z zakresu działalności reasekuracyjnej i ubezpieczonej. 

Doprecyzowanie definicji prawdopodobnie rozstrzygnie wszelkie spory interpretacyjne, które pojawiały się dotychczas w związku z obowiązującą definicją.

Inne zmiany

Nowelizacja zakłada wprowadzenie nowej instytucji tzw. „wezwań miękkich” o których mowa w art. 1 pkt 9 projektu ustawy zmieniającej. Prezes UOKiK będzie mógł zwrócić się do przedsiębiorcy o przekazanie potrzebnych informacji i dokumentów jeszcze przed rozpoczęciem oficjalnego postępowania administracyjnego oraz bez ryzyka nałożenia administracyjnej kary pieniężnej.

W projekcie umieszczono również  nowy wzór do naliczenia administracyjnej kary pieniężnej. Prezes UOKiK będzie uprawniony do miarkowania administracyjnej kary pieniężnej z  uwzględnieniem zasady proporcjonalności.

Projekt zakłada, że jeżeli przedsiębiorca uiści karę w terminie 14 dni od jej nałożenia, spowoduje to jej obniżeniem o 20% (przy obecnych 10%). Natomiast w sytuacji, w której natychmiastowe uiszczenie administracyjnej kary pieniężnej nie będzie możliwe ze względu na ważny interes przedsiębiorcy, projekt nowelizacji zakłada możliwość odroczenia uiszczenia kary pieniężnej lub rozłożenia jej na raty. Od decyzji Prezesa Urzędu, będzie przysługiwać wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Przepisy przejściowe

Projekt nowelizacji przewiduje, że dotychczasowe przepisy będą stosowane do postępowań w sprawie nadmiernego opóźniania wszczętych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, transakcji handlowych zawartych przed dniem wejścia w życie nowelizacji (w tym do transakcji zawartych w wykonaniu umowy zawartej na skutek postępowania o udzielenie zamówienia publicznego wszczętego przed dniem wejścia w życie ustawy) oraz do korekty sprawozdania z art. 13 a nowelizowanej ustawy.