Ma być bardzo surowo – tak podsumować można przyjęty przez Sejm projekt nowelizacji kodeksu karnego, w którym rząd proponuje szereg istotnych zmian. Na 25-lecie kodeksu karnego zniknąć ma kara 25 lat pozbawienia wolności. Zastąpić ją mają poszerzone widełki kary pozbawienia wolności – nowa możliwa górna granica to 30 lat.
Postulowane zmiany nie oszczędzą też nieuważnych zarządców. W ramach tzw. przestępczości menedżerskiej (white-collar crime) postawiono na zaostrzenie kar, a miejscami wprowadzono nowe typy przestępstw gospodarczych.
SUROWSZE KARY
W przypadku niektórych przepisów ustawodawca dąży jedynie do zmiany wysokości ustawowego zagrożenia. Projekt w tych przypadkach pozostawia bez zmian opis czynu (w pewnym uproszczeniu: sposób jego popełnienia), lecz skupia się na tym ile grozić może za popełnione przestępstwo gospodarcze lub związane z taką działalnością.
| Przestępstwo | Aktualne zagrożenie | Projekt |
| Art. 258 § 1 – udział w zorganizowanej grupie przestępczej albo związku przestępczym/przestępno-skarbowym | Kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. | Kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. |
| Art. 270 § 1 KK – podrobienie/przerobienie/posłużenie się dokumentem w celu użycia za autentyczny | Grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. | Wyłącznie kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. |
| Art. 270a § 2 KK – kwalifikowane podrobienie/przerobienie faktury dot. okoliczności faktycznych | Kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. | Kara pozbawienia wolności od lat 3 do 20. |
| Art. 271a § 2 KK – kwalifikowane wystawienie/posłużenie się fakturą poświadczającą nieprawdę | Kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. | Kara pozbawienia wolności od lat 3 do 20. |
| Art. 305 § 2 KK – rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji dot. przetargu, tzw. „zakłócanie przetargu” | Kara pozbawienia wolności do lat 3. | Kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. |
NOWE PRZESTĘPSTWA
Projektodawca proponuje także kilka nowych kategorii przestępstw gospodarczych. Większość z nich to starzy-nowi znajomi, bowiem oparte są o konstrukcje dotychczas znanych czynów pod nieco zmodyfikowaną postacią. Znaleźć jednak można zupełnie nowe przestępstwa, jak na przykład oszukanie funkcjonariusza publicznego w celu uzyskania dokumentu urzędowego.
Projektodawca dąży do wprowadzenia art. 272 § 2 KK, który polegać ma na działaniu w celu uzyskania dokumentu wystawianego przez funkcjonariusza publicznego lub inną osobę upoważnioną do jego wystawienia poprzez przedłożenie funkcjonariuszowi lub innej osobie upoważnionej oświadczenie, zawierające nieprawdę co do okoliczności mającej istotne znaczenie dla wystawienia tego dokumentu lub jego treści. Za ten czyn grozić ma grzywna, kara ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Za przykład projektowanego przestępstwa niech posłuży ubieganie się o otrzymanie zezwolenia na hurtowy obrót alkoholem. Jeśli we wniosku przedsiębiorca wskaże nieprawdę, np. co do posiadania tytułu prawnego do korzystania z nieruchomości stanowiącej stacjonarny magazyn alkoholu i taki wniosek złoży w ministerstwie, to odpowiadał będzie nie tylko za fałszywe oświadczenie w ramach art. 233 KK, ale i z projektowanego przepisu (art. 272 § 2 KK) .
Rządowy projekt zakłada też wprowadzenie tzw. typów kwalifikowanych niektórych przestępstw związanych z gospodarowaniem i mieniem. Kwalifikacja to, upraszczając, surowsza odpowiedzialność ze względu na pewną cechę. Novum stanowią przepisy modyfikujące wysokość grożącej kary za m.in. przywłaszczenie mienia lub prawa (art. 284 § 1 i § 2 KK), oszustwo (art. 286 § 1 KK), menedżerskie nadużycie uprawnień (art. 296 § 1 i § 2 KK), przekupstwo menedżerskie (art. 296a § 1 KK), oszustwo finansowe (art. 297 § 1 i § 2 KK), pranie brudnych pieniędzy (art. 299 § 1 i § 2 KK), czy niewłaściwe prowadzenie dokumentacji działalności (art. 303 § 1 KK). Wszystko rozbija się o uszczuplone mienie. Surowsza odpowiedzialność grozić będzie w przypadkach ww. przestępstw dotyczących:
- mienia o wartości większej niż pięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (czyli ponad 5.000.000,00 zł) – zagrożenie karą od 3 do 20 lat pozbawienia wolności;
- mienia o wartości większej niż dziesięciokrotność kwoty określającej mienie wielkiej wartości (czyli ponad 10.000.000,00 zł) – zagrożenie karą od 5 do 25 lat pozbawienia wolności.
Rząd zakłada także rozszerzenie kręgu osób mogących złożyć wniosek o ściganie przestępstwa tzw. narażenia na szkodę wskutek menedżerskiego nadużycia (art. 296 § 1a KK). Obecnie taka możliwość przysługuje wyłącznie pokrzywdzonemu, lecz projekt zakłada poszerzenie przepisu o wspólnika, akcjonariusza, udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni.
Jeśli pokrzywdzonym nie jest Skarb Państwa, to obecnie wniosek o ściganie złożyć może wyłącznie pokrzywdzony. Do przyznania statusu pokrzywdzonego wymagane jest bezpośrednie naruszenie praw. W świetle orzecznictwa sądów nie jest więc pokrzywdzonym m.in. wspólnik, którego pieniądze wskutek działań kadry zarządzającej są bezpośrednio zagrożone utratą[1] lub przywłaszczeniem[2] przez zarząd.
Dość liczne zmiany dotyczą też tzw. przestępstw przetargowych (art. 305 § 1 oraz § 2 KK).
- Na ten moment działanie musi powodować szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany, aby uznano je za przestępstwo przetargowe. Nowelizacja zakłada, że czyn może szkodzić bliżej niesprecyzowanemu „interesowi publicznemu”.
- Kolejną zmianą jest poszerzenie możliwości realizacji czynu zabronionego o postępowania o udzielenie zamówienia publicznego (obok występującego dotychczas wyłącznie przetargu w § 1 i § 2 KK).
- Spore odświeżenie czeka też art. 305 § 2 KK:
| Aktualne brzmienie art. 305 § 2 KK | Postulowana zmiana art. 305 § 2 KK |
| Kto w związku z publicznym przetargiem rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności mające znaczenie dla zawarcia umowy będącej przedmiotem przetargu albo wchodzi w porozumienie z inną osobą, działając na szkodę właściciela mienia albo osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest dokonywany. | Kto, w celu wywarcia bezprawnego wpływu na wynik trwającego lub przygotowywanego przetargu lub postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, wchodzi w porozumienie z inną osobą, przekazuje lub rozpowszechnia informacje lub przemilcza istotne okoliczności, działając na szkodę właściciela mienia, osoby lub instytucji, na rzecz której przetarg jest lub ma być dokonywany bądź która prowadzi lub ma prowadzić postępowanie, albo na szkodę interesu publicznego |
- Poza tym dodano także nowe przestępstwa: typ kwalifikowany przestępstw przetargowych przez działanie w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej. Planowane zagrożenie odpowiedzialności karnej to od 6 miesięcy do 8 lat pozbawienia wolności. Rząd postuluje też wprowadzenie przestępstwa aukcyjnego, które polegać będzie na dokładnie tym samym co ww. przestępstwa przetargowe i ma być zagrożone identyczną karą, lecz w odniesieniu do aukcji.
- Nowelizacja zakłada również szerszą ochronę interesu państwa. Dotychczas ściganie z urzędu następowało, gdy pokrzywdzonym był Skarb Państwa, a nowela dokłada też sytuacje, gdy przedmiot przetargu, aukcji lub zamówienia publicznego jest co najmniej w części finansowany ze środków publicznych.
[1] Zobacz: Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie – II Wydział Karny z dnia 2 sierpnia 2018 r. II AKa 125/18.
[2] Zobacz: Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu – II Wydział Karny z dnia 29 maja 2014 r. II AKa 135/14.
